ΠΟΤΟΠΟΙΪΑ Μ.Γ. ΒΑΛΛΗΝΔΡΑΣ.
ΚΙΤΡΟ ΝΑΞΟΥ
Στη Νάξο, για τρεις τουλάχιστον αιώνες, πριν τη μεταπολεμική βαθμιαία μείωσή της, ανθούσε η καλλιέργεια του κιτρόδεντρου και η εμπορία του καρπού του που εξάγονταν σε μεγάλες ποσότητες και αποτελούσε σημαντικό κομμάτι της αγροτικής οικονομίας .
Τα φύλλα της κιτριάς, σε υπεραφθονία παλιότερα, χρησιμοποιούνταν για να δώσουν το λεπτό και ιδιάζον άρωμά τους στη ρακή των αμπελοκαλλιεργητών, γι΄αυτό και το πρώτο όνομα του ποτού είναι κιτρόρακο. Για την παρουσία του κιτρόρακου στη Νάξο υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες, ότι ήταν σε κοινή χρήση ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Εκφραστής και συνεχιστής, σε πιο οργανωμένη βάση, αυτής της παράδοσης ήταν ο Γρηγόριος Μ. Βαλληνδράς με τη μικρή μονάδα που ίδρυσε (περίπου το 1870) στο Χαλκί της Νάξου. Τη μονάδα αυτή οργάνωσε και ανέπτυξε ο γιος του Μάρκος Γ. Βαλληνδράς στο όνομα του οποίου δόθηκε και η πρώτη (επίσημη) άδεια λειτουργίας της ποτοποιίας το 1896 κι ο οποίος έκανε εξαγωγές σε όλα τα μέρη που τότε ανθούσε ο ελληνισμός (Ρωσία, Αίγυπτο, Μικρά Ασία, Αμερική κ.τ.λ.).
Μετείχε σε πλήθος διεθνών (Μασσαλία, Μπορντό Λιέγη) και ελληνικών εκθέσεων, όπου το κίτρο ΒΑΛΛΗΝΔΡΑ μοναδικό τότε όπως και τώρα, απέσπασε πλήθος διακρίσεων και επαίνων (Χρυσά μετάλλια Μπορντό, Μασσαλία 1904, Μπορντό 1907, Αθήνα 1903,1914, Θεσσαλονίκη 1936). Το 1997 κέρδισε το αργυρό μετάλλιο κατά τον εορτασμό των 160 χρόνων του επιμελητηριακού θεσμού.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΚΙΤΡΟΥ
Αρχίζει με τη συγκομιδή των φύλλων όταν αυτά έχουν το πλήρες άρωμά τους, δηλαδή από τον Οκτώβριο έως και το Φεβρουάριο. Είναι μία επίπονη εργασία, αφού στα μυτερά αγκάθια του δέντρου προστίθεται ο αέρας και το κρύο. Τα φύλλα καθαρίζονται από τα ξερά και τα ακατάλληλα μέρη και στη συνέχεια τοποθετούνται με μίσχους και φλούδα καρπού, νερό κι οινόπνευμα σε παραδοσιακό χάλκινο άμβυκα για τουλάχιστον 12 ώρες, στη συνέχεια γίνεται η απόσταξη και έχουμε το 100% απόσταγμα κίτρου.Το απόσταγμα αραιώνεται με νερό, προστίθεται ζάχαρη και τα φυτικά χρώματα για τη διάκριση των τριών τύπων του κίτρου Νάξου.
Το κίτρινο είναι το πιο ξηρό και δυνατό στους 36 βαθμούς.
Το λευκό, το ενδιάμεσο σε αλκοολικό βαθμό και ζάχαρη στους 33 βαθμούς.
Το πράσινο με την περισσότερη ζάχαρη και χαμηλότερο σε αλκοολικό βαθμό στους 30 βαθμούς. (Το λικέρ των Ναξίων).